Ποιο μέλλον, ποιας χώρας. Ένα αφήγημα για το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδος

Άλλη μία συνηθισμένη μέρα.

Ξύπνημα από νωρίς και το ραδιόφωνο με μπαταρίες δίπλα στον καφέ και το σακουλάκι του καπνού, με όλα τα απαραίτητα σύνεργα. Τα νέα της ημέρας, ανάμικτα με ανεπαίσθητες στιγμές ελάχιστης απόλαυσης (ή μήπως λήθης), που ψάχνουν να βρουν το νόημά τους σε μικρές γουλιές και μικρά σύννεφα.

Ο δημοσιογράφος, ο πρόεδρος τάδε, ο βουλευτής δείνα και ο αγανακτισμένος ακροατής που όλοι τους εξακολουθούν να πιστεύουν πως κάποτε, στο απώτερο και -σε κάθε περίπτωση- απροσδιόριστο μέλλον, με τη δύναμη ίσως ενός «από μηχανής Θεού», όλα θα φτιάξουν. Κι αν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, ευφυώς είχαν «ανακαλύψει» τη Θεία παρέμβαση που όλα τα διορθώνει στο αρχαίο μας Θέατρο, παρεμβαίνοντας την τελευταία συνήθως στιγμή, στο σημερινό «θέατρο του παραλόγου» της παγκοσμιοποιημένης και τραπεζοκρατούμενης κοινωνίας μας, όσοι ευελπιστούν στον «καλό Θεό» της Ελλάδος για να λύσει τα προβλήματα της χώρας, ίσως θα πρέπει να αναλογισθούν ότι … σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχει πλέον ελληνικό κράτος για να σωθεί !

Το μόνο που θα έχει απομείνει από έναν άλλοτε υπερήφανο λαό, θα είναι μία καρικατούρα του εαυτού του. Μια γελοιογραφία που θα βρίσκει τα ίχνη της στα πρόσωπα όσων τις τελευταίες τουλάχιστον δεκαετίες κυβέρνησαν τον άγιο αυτό τόπο.

Κι αν τα πιο πάνω διαβάζονται με κόπο ή «ακούγονται» σκληρά, πώς αλλιώς μπορεί κάποιος να περιγράψει έναν λαό που, σοκαρισμένος και παραιτημένος πλέον από κάθε ελπίδα, ψάχνει να βρει την τύχη του στο «στοίχημα» και τ’ αλλεπάλληλα «τζακ ποτ», παλεύοντας με την κατάθλιψη που τον περιβάλλει ; Περιστοιχιζόμενος από ανθρώπους που χάσκουν κάθε ημέρα εμπρός από μία οθόνη υπολογιστή στις ιστοσελίδες της (και καλά) κοινωνικής δικτύωσης ή των πρωινάδικων, των τούρκικων σήριαλ και των δελτίων ειδήσεων ; Και τελικά, ως μόνη πράξη αντίδρασης και «ξεφουσκώματος» της αγανάκτησής του, βρίσκει τη ψεύτικη λύτρωσή του στην αδιάκοπη συζήτηση «επί των πολιτικών εξελίξεων», που με περισσή μαεστρία και πάντοτε επιλεκτικά του σερβίρουν κάθε λίγο τα διαπλεκόμενα μεγαλοκάναλα των Αθηνών. Αρκεί, να παραμένει στο (κατ’ επίφαση) σπίτι του.

Ποια τύχη, ποιο μέλλον, ποιας χώρας μπορεί να βασιστεί σε αυτά τα δεδομένα ;

Χωρίς καν να γίνεται λόγος για το μέγιστο δημογραφικό πρόβλημα που, σε συνδυασμό με τη μαζική εισροή μεταναστών-προσφύγων, στο -όχι πολύ- μακρινό μέλλον (με μαθηματική ακρίβεια), θα αποτελέσουν τους δύο εκείνους παράγοντες που θα δώσουν το δικαίωμα σε μελλοντικούς συγγραφείς να κάνουν λόγο για έναν «κάποτε υπερήφανο λαό που ζούσε στη χερσόνησο του Αίμου»

Με αφορμή λοιπόν τα όσα τις τελευταίες ημέρες απασχολούν την επικαιρότητα, όσον αφορά το τεράστιο μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα, καλό θα ήταν να αναφερθούμε σε ένα απόλυτα συνδεδεμένο με το ως άνω  ζήτημα. Αυτό της ύπαρξης ή όχι δημογραφικής πολιτικής στην Ελλάδα.

Ελάχιστο δείγμα αποτελούν τα άκρως ανησυχητικά στοιχεία που προκύπτουν από τα Δελτία Τύπου της ΕΛ.ΣΤΑΤ. στα οποία καταγράφονται τα στατιστικά στοιχεία που αποτυπώνουν την εξέλιξη των δημογραφικών μεγεθών στη χώρα.

Το 2014 λοιπόν, με βάση τα στοιχεία που προέρχονται από τα Ληξιαρχεία όλων των Δήμων στα οποία δηλώνονται οι γεννήσεις, οι θάνατοι, οι γάμοι και τα σύμφωνα συμβίωσης που καταγράφονται στην Ελλάδα, η φυσική μεταβολή του πληθυσμού (δηλαδή η μεταβολή που οφείλεται μόνον στη διαφορά των γεννήσεων - θανάτων χωρίς συνυπολογισμό της μετανάστευσης) παρουσίασε αρνητική εξέλιξη, με φυσική μείωση του πληθυσμού κατά 20.659 άτομα.

Σημειώνεται ότι το φαινόμενο παρατηρείται για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, καθόσον τόσο το 2011, το 2012 αλλά και το 2013 παρατηρήθηκε ανάλογη αρνητική εξέλιξη στη μεταβολή του πληθυσμού της χώρας, με φυσική μείωση του πληθυσμού κατά 4.671, 16.279 και 17.660 άτομα αντίστοιχα.

Ειδικότερα οι γεννήσεις στην Ελλάδα κατά το 2014 ανήλθαν σε 93.429, το 2013 ήταν στις 94.134, το 2012 στις 100.371 και το 2011 στις 106.428. Μία μείωση δηλαδή του αριθμού των γεννήσεων που ξεπερνά το 12% στην περίοδο 2011-2014 !

Όσον αφορά τους θανάτους κατά το 2014 ανήλθαν στους  114.088, το 2013 στους  111.794, το 2012 στους  116.670 και το 2011 στους 111.099.

Εάν δε υπολογίσουμε τη συνολική φυσική μείωση του πληθυσμού της χώρας κατά την εξαετία 2009 – 2014, σύμφωνα πάντα με τα επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., θα παρατηρήσουμε ότι αυτή ανήλθε στα 44.491 άτομα !

Μία πόλη δηλαδή του μεγέθους (πχ) της Δράμας έχει «εξαφανισθεί» από το χάρτη της Ελλάδας (πληθυσμός της Δράμας  σύμφωνα με την απογραφή του 2011 στα 44.823 άτομα).

Με βάση επίσης τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στη χώρα μας δεν υπάρχει μόνο πτώση των γεννήσεων, αλλά και αύξηση του δείκτη θνησιμότητας.

Ο Ακαθάριστος Δείκτης Θνησιμότητας λοιπόν, ο αριθμός δηλαδή των θανάτων σε πληθυσμό 1.000 κατοίκων, από το 9,65 που ήταν το 2008 έχει ήδη φτάσει στο 10,52 το 2012

Εάν στους παράγοντες αυτούς προσθέσουμε :

Α) τη νέα μετανάστευση των Ελλήνων, στην πλειονότητά τους μάλιστα ανωτέρου και ανωτάτου εκπαιδευτικού επιπέδου, προς τις χώρες του εξωτερικού αναζητώντας μία εργασιακή διέξοδο (σημειώνεται ότι χώρες όπως η Γερμανία, η Νορβηγία, η Μεγάλη Βρετανία και άλλες, παρατήρησαν αύξηση των Ελλήνων μεταναστών που ξεπερνά το 40% κατά την περίοδο 2012-2013),

Β) την έκθεση του 2012 των Μιχάλη Παπαδάκη Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Μανόλη Κογεβίνα Καθηγητή Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας και Δημήτρη Τριχόπουλου της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητή Πανεπιστημίου Harvard με τίτλο «Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ-ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ» σύμφωνα με την οποία « …η χαμηλή γεννητικότητα έχει οδηγήσει σήμερα τη χώρα σε δείκτη γονιμότητας (κατά μέσο όρο 1,5 παιδιά ανά γυναίκα) κατώτερο του επιπέδου αντικατάστασης των γενεών»,

Γ) την ίδια αυτή έκθεση η οποία επακριβώς αναφέρει ότι «Ταυτόχρονα με τη δυσμενή εξέλιξη του συνολικού πληθυσμού μέχρι το 2050, αναμένεται η επιτάχυνση της γήρανσης και η σημαντική επιδείνωση του δείκτη εξάρτησης. Πράγματι, η αναλογία υπερηλίκων από 19% το 2010 θα φτάσει στο 30% το 2050 και ο δείκτης εξάρτησης (αναλογία μη παραγωγικών ατόμων σε 100 παραγωγικά) από 50% το 2010 θα αναρριχηθεί στο 82% το 2050, γεγονός που θα επιβαρύνει ιδιαίτερα το εργατικό δυναμικό και το σύστημα υγείας, θα επηρεάσει αρνητικά την παραγωγική διαδικασία, ενώ θα διαταράξει περαιτέρω την ισορροπία του κοινωνικο-ασφαλιστικού μας συστήματος», και

Δ) της ολοένα αυξανόμενης εισόδου και παραμονής σε άθλιες συνθήκες,  και σε ευαίσθητες εθνικά περιοχές, παράνομων μεταναστών στη χώρα

το συμπέρασμα που προκύπτει δεν μπορεί να είναι άλλο από το ότι η χώρα μας βρίσκεται ενώπιων ενός, άνευ προηγουμένου ίσως, δημογραφικού αλλά και κοινωνικού προβλήματος που εάν δεν αντιμετωπισθεί ΑΜΕΣΑ, πρόκειται να δημιουργήσει πολλαπλά και αξεπέραστα προβλήματα στο ορατό μέλλον.

Παράλληλα, τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν το 2012 στην Αθήνα στα πλαίσια του 27ου Διεθνούς Συνεδρίου Κλινικής Καρδιολογίας από τον καθηγητή Καρδιολογίας κ. Χριστόδουλο Στεφανάδη, τους επίκουρους καθηγητές κ.κ. Κ. Τούτουζα και Κ. Τσιούφη, και τους καρδιολόγους κ.κ. Γ. Ανδρικόπουλο και Δ. Ρίχτερ, είναι άκρως αποκαλυπτικά. 

 Όπως τόνισαν οι έγκριτοι καθηγητές, σε όποια χώρα εμφανίστηκε η οικονομική κρίση, δημιούργησε πολλά προβλήματα υγείας στους κατοίκους της και μείωσε σημαντικά το προσδόκιμο ζωής. Η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ την περίοδο 1929-1937 οδήγησε σε 20% αύξηση των θανάτων από στεφανιαία νόσο. Στη Ρωσία την εποχή του μετακομμουνισμού και των ιδιωτικοποιήσεων, για κάθε ιδιωτικοποίηση που γινόταν ο ανδρικός πληθυσμός της επίμαχης περιοχής εμφάνιζαν αύξηση θνησιμότητας τα επόμενα δύο χρόνια κατά 13% κυρίως λόγω της μαζικής ανεργίας που ακολουθούσε. Στην Αργεντινή την εποχή της μεγάλης κρίσης, η ενδονοσοκομειακή θνησιμότητα αυξήθηκε σημαντικά στα καρδιαγγειακά νοσήματα : διπλασιάστηκαν οι θάνατοι λόγω εμφράγματος (6.9% έναντι 2.9% για το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου).

Ο Διευθυντής της Β’ Καρδιολογικής Κλινικής της Ευρωκλινικής Αθηνών, κ. Δ. Ρίχτερ ανέφερε ότι «Σε όλες τις χώρες σε οικονομική κρίση επιδεινώνεται η ποιότητα διατροφής και αυτό σε συνδυασμό με το αυξημένο άγχος/κατάθλιψη και τα αυξημένα ποσοστά καπνίσματος οδηγεί σε αυξημένα καρδιαγγειακά προβλήματα».

Ακόμη, ανεξέλεγκτες είναι οι διαστάσεις που έχει λάβει το φαινόμενο των θανάτων από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις στα νοσοκομεία, με πάνω από 2.200 ασθενείς να πεθαίνουν κάθε χρόνο. Η εξάπλωσή τους οφείλεται σε ελλιπή μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Η Ελλάδα είχε βρεθεί το 2012 στο μικροσκόπιο του Ευρωπαϊκού κέντρου Λοιμώξεων, έπειτα από επίσκεψη του επικεφαλής του κέντρου, Μάρκ Σπένγκερ και τετραμελούς επιτροπής. Μετά την αυτοψία τους σε νοσοκομεία του ΕΣΥ, ο κ. Σπένγκερ δήλωσε στο Reuters :

«Με τα νοσοκομεία να αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε βασικά είδη, το επίπεδο της νοσοκομειακής φροντίδας στην Ελλάδα έχει πέσει και η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο εξάπλωσης ασθενειών. Είδα μέρη όπου η οικονομική κρίση δεν επιτρέπει την αγορά ακόμα και βασικών ειδών, όπως τα γάντια, οι ποδιές και τα πανάκια με οινόπνευμα».

Οι περικοπές στο προσωπικό και στους πόρους των νοσοκομείων καθιστούν πιο δύσκολη την εφαρμογή των κανόνων υγιεινής και ελέγχου των ασθενειών, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Η Ελλάδα»

Ο Juio Frenk Πρώην υπουργός Υγείας του Μεξικού, Πρόεδρος του Carso Health Institute της Πόλης του Μεξικού και Πρύτανης της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Harvard από τον Ιανουάριο 2009, αναφέρει : «Σε προηγούμενες οικονομικές κρίσεις, μια συχνή αντίδραση πολλών κυβερνήσεων ήταν η περικοπή των δαπανών για την υγεία. Ωστόσο, οι περικοπές αυτές εξασθενούν το σύστημα υγείας και προσθέτουν μια κρίση υγείας που μπορεί να έχει ακόμη πιο μακροχρόνιες επιπτώσεις από ό,τι η οικονομική κρίση. Επομένως, το βασικό μήνυμα πρέπει να είναι ότι το χειρότερο που μπορεί να κάνει κανείς είναι να μειώσει τον προϋπολογισμό για την υγεία. Η προηγούμενη εμπειρία έχει δείξει ότι οι περικοπές προϋπολογισμού είναι πολύ καταστροφικές για την υγεία των ατόμων και των πληθυσμών. Σε οικονομικά δύσκολους καιρούς, επιδημιολογικές μελέτες τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες δείχνουν αύξηση των ασθενειών και των θανάτων στις πιο ευαίσθητες ομάδες - τους φτωχούς, τους ηλικιωμένους και τα μικρά παιδιά. Σύμφωνα με μια προσεκτική ανάλυση του David Cutler του Πανεπιστημίου του Harvard, της Felicia Knaul του Μεξικανικού Ιδρύματος Υγείας και συνεργατών τους, εκτιμάται ότι 7.000 θάνατοι μικρών παιδιών και 20.000 θάνατοι ηλικιωμένων μπορούν να αποδοθούν στην οικονομική κρίση του 1995 στο Μεξικό. Πώς αντιμετωπίζεις τον διαβήτη αν δεν μπορείς να πληρώσεις τη θεραπεία; Πώς ανιχνεύεις έγκαιρα τον καρκίνο του μαστού, σε πρώιμα στάδια, αν δεν μπορείς να πληρώσεις για μαστογραφία;  Πώς αποφεύγεις τη δια βίου αναπηρία σε ένα νεογέννητο αν η μητέρα δεν μπορεί να βρει κατάλληλες υπηρεσίες για ασφαλή εγκυμοσύνη και τοκετό; Ενώ οι επιπτώσεις μιας οικονομικής κρίσης μπορεί να είναι βραχύβιες, οι επιπτώσεις μια κρίσης στην υγεία θα συνεχίζονται και θα συνεχίζονται. Ο διαβητικός που μένει χωρίς θεραπεία μπορεί να τυφλωθεί ή να χάσει το πόδι του. Ο καρκίνος του μαστού που ανιχνεύεται σε πιο προχωρημένο στάδιο μπορεί να μη θεραπεύεται. Το παιδί που μένει ανάπηρο δεν μπορεί να ανακτήσει τις ικανότητες που έχασε.»

Εν τω μεταξύ, σύμφωνα και πάλι με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, προκύπτει αύξηση του ποσοστού των παλίνδρομων κυήσεων από 2% στο 4%.

Όπως είναι γνωστό, ο αριθμός των παιδιών που γεννά μία γυναίκα κατά την διάρκεια της ζωής της αποτελεί ένα σημαντικό δείκτη που ονομάζεται «δείκτης γονιμότητας». Ο δείκτης αυτός, για να αντιπροσωπεύει την ομαλή αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους, πρέπει να είναι πάνω από τον μαγικό αριθμό αναπαραγωγής, που είναι 2,1.

Στην Ελλάδα ο δείκτης γονιμότητας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός, κυμαινόμενος γύρω στο 1,3 και για τις αμιγώς Ελληνίδες υπηκόους ίσως και κάτω από το 1, που κατατάσσει την Ελλάδα στην 199η θέση επί 220 χωρών.

Η υπογεννητικότητα στη χώρα μας σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης  οδηγεί όχι μόνο στην μείωση του μεγέθους του ενεργού οικονομικά πληθυσμού, αλλά και σε δημογραφική γήρανση, με όλα τα επακόλουθα για την κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.

Επίσης, όπως διαπίστωσαν σε έρευνα που πραγματοποίησαν, γιατροί της Β’ Πανεπιστημιακής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου, κατακόρυφη είναι και η αύξηση που παρουσιάζουν οι αποβολές λόγω της κρίσης, οι οποίες έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια.

Η εργασιακή ανασφάλεια, το άγχος των οικογενειακών βαρών, οι μειώσεις σε μισθούς και οι αυξήσεις σε φόρους και προϊόντα, είναι οι βασικές αιτίες του φαινομένου.

Καλό θα ήταν λοιπόν, όσοι και όσες από τους κυβερνητικούς μας ταγούς, ασχοληθούν με την επίλυση του μεταναστευτικού ζητήματος, το κάνουν έχοντας υπ’ όψιν όλους εκείνους τους παράγοντες που επηρεάζουν και επηρεάζονται από αυτό. Κυρίως δε την ύπαρξη (επιτέλους) δημογραφικής πολιτικής.

Ας μην περιμένουμε τον «από μηχανής Θεό». Άλλωστε, οι ίδιοι αρχαίοι δραματουργοί που τον εφηύραν, φρόντισαν να παρεμβάλουν στα, αξεπέραστα μέχρι σήμερα έργα τους, και το εξόχως διδακτικό «συν Αθηνά και χείρα κίνει».