Ακτή Καλαμίτσας. Ένα κοινωνικό, πολιτικό και νομικό ζήτημα

 

Ακτή Καλαμίτσας. Ένα κοινωνικό, πολιτικό και νομικό ζήτημα που απασχολεί έντονα την τοπική κοινωνία. Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης της; Ποιος ο διαχειριστής της; Ποιοι μπορούν να τη χρησιμοποιούν και υπό ποιες προϋποθέσεις;

Εάν γυρνούσαμε τον χρόνο αρκετά πίσω, στις δεκαετίες μέχρι και αυτή του ’80 θα αντιλαμβανόμασταν ότι αυτά τα ζητήματα δεν μας απασχολούσαν καθόλου. Από τη δεκαετία του ’90 όμως και μετά (1981-1990) το ζήτημα άρχισε να αποκτά έντονα τον νομικό του χαρακτήρα.

Τι εννοούμε όμως με την έννοια «παραλία»; Την άμμο και τη θάλασσα; Τις εγκαταστάσεις πέρα από αυτά που εξυπηρετούν όσους τα χρησιμοποιούν; Και τα δύο; Κι εδώ πλέον το νομικό ζήτημα είναι το μόνο που δίνει απαντήσεις.

Σύμφωνα με το ν. 2971/2001 (ΦΕΚ Α΄285) η έννοια της παραλίας είναι νομικά προσδιορισμένη και διακριτή από αυτήν του αιγιαλού. Αιγιαλός είναι η ζώνη ξηράς (πχ η άμμος) που βρέχεται από τη θάλασσα μέχρι εκεί που «σκάει» το κύμα κατά τη μεγαλύτερη έκτασή του (πχ τον χειμώνα). Παραλία είναι η ξηρά που προστίθεται στον αιγιαλό και πέραν αυτού για την εξυπηρέτηση της επικοινωνίας της ξηράς με τη θάλασσα. Η παραλία είναι ένα διοικητικό-τεχνητό όριο που καθορίζεται (οριοθετείται) με διοικητική πράξη. Σύμφωνα δε με τον ίδιο νόμο (Αρ. 1-3) τόσο ο αιγιαλός όσο και η παραλία ανήκουν κατά κυριότητα στο δημόσιο, η δε πρόσβαση και χρήση τους είναι ελεύθερη και ακώλυτη από όλους.

Τι γίνεται όμως με εγκαταστάσεις που έχουν χτιστεί στην παραλία;

Αρχικά και από τη στιγμή που η πρόσβαση και η χρήση της είναι ελεύθερη και ακώλυτη, οποιαδήποτε μόνιμη κατασκευή σε αυτή απαγορεύεται. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε ιδιωτική ή εμπορική μόνιμη εγκατάσταση (πχ εστιατόριο, καφετέρια κλπ) είναι παράνομη και πρέπει να κατεδαφιστεί. Το δημόσιο μπορεί όμως να παραχωρήσει προσωρινά, με αντάλλαγμα και με αυστηρούς όρους τη χρήση του αιγιαλού και της παραλίας σε ιδιώτες για την τοποθέτηση μη μόνιμων κατασκευών όπως ομπρέλες, ξαπλώστρες, καντίνες κλπ. Ακόμη όμως και σε αυτή την περίπτωση απαγορεύεται η περίφραξή τους έτσι ώστε να διατηρείται το καθεστώς της ελεύθερης και ακώλυτης χρήσης τους από όλους.

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν μόνιμες κατασκευές, όπως πχ αποδυτήρια, τουαλέτες αλλά και αναψυκτήρια που έχουν ανεγερθεί με άδεια. Εδώ το δημόσιο -το οποία σε αρκετές περιπτώσεις είναι αυτό που τις ανεγείρει- απλά «ανέχεται» αυτές τις κατασκευές καθώς θεωρείται ότι εξυπηρετούν κοινωφελείς σκοπούς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των παραπάνω, προσαρμοσμένων στην ελληνική πραγματικότητα, αποτελεί η ακτή της Καλαμίτσας, καθώς ο ΕΟΤ ήταν αυτός που στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 (1971-1980) ανήγειρε αποδυτήρια, καταστήματα εστίασης και αναψυκτήρια, τοποθέτησε ομπρέλες και καθίσματα, ταυτόχρονα όμως έβαλε και εισιτήριο για την πρόσβαση αφήνοντας ένα μικρό μέρος της ακτής προς ελεύθερη χρήση στην ανατολική της πλευρά (προς το γνωστό ξενοδοχείο) οριοθετώντας το μάλιστα με… συρματόπλεγμα το οποίο έφτανε (και έμπαινε) στη θάλασσα.

Και κάπου εδώ ξεκινούν (αν και υπαρκτά διαχρονικά) το κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα της περίπτωσης.

Μία πολιτική απόφαση υπό το πρίσμα ενός οράματος για την τουριστική ανάπτυξη της χώρας που ξεκίνησε έντονα στις δεκαετίες του ΄60 και του ’70 (1951-1970), επέβαλε την αξιοποίηση και ανάπτυξη των προς εκμετάλλευση παραλιών της χώρας. Η (δεύτερη) δημιουργία του ΕΟΤ το 1951, η έντονη δραστηριοποίησή του στον τομέα αλλά και οι εξαιρετικά υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της χώρας (κυμαίνονταν από 7%-10% τότε) αποτέλεσαν το υπόβαθρο για την αξιοποίηση και της ακτής της Καλαμίτσας. Η μη κοινωνικά αποδεκτή όμως κατάσταση που είχε δημιουργηθεί (με την επιβολή εισιτηρίου) αλλά και η αλλαγή του πολιτικού κλίματος της εποχής, εξομαλύνθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 όταν ο ΕΟΤ με μία σύμβαση το 1985 παραχώρησε προς χρήση και για 30 χρόνια την ακτή στον δήμο Καβάλας, ο οποίος κατήργησε το εισιτήριο και παρέδωσε την ακτή και τις κοινόχρηστες εγκαταστάσεις της προς ελεύθερη χρήση στους πολίτες.

Τα τελευταία όμως χρόνια της σύμβασης όπως και η λήξη της το 2015 συνέπεσαν με τη δύσκολη περίοδο της οικονομικής κρίσης που μάστιζε τη χώρα. Έτσι η ΕΤΑΔ, ως διάδοχος του ΕΟΤ στα δικαιώματα κυριότητας και διαχείρισης της ακτής, απέφευγε (και αποφεύγει) συστηματικά την ανανέωση της σύμβασης. Ως Ανώνυμη Εταιρία, λειτουργώντας με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και θυγατρική της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας (Υπερταμείο), επιδιώκει τη «βέλτιστη αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται ή περιέρχονται στο χαρτοφυλάκιό της». Με δυο λόγια οι επικεφαλής της  ελέγχονται για τα οικονομικά τους αποτελέσματα και όχι για τις κοινωνικές τους ευαισθησίες. Κατά συνέπεια, η «γλώσσα» που καταλαβαίνουν έχει καθαρά οικονομοτεχνικές έννοιες όπως «μίσθωμα» και «ανάπτυξη». Και αυτό ήταν ήδη γνωστό από το 2015.

Πέρα λοιπόν από το (ξεκαθαρισμένο κατά τη γνώμη μου) ιδιοκτησιακό καθεστώς της ακτής, αλλά και τη δεδομένη ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση των πολιτών σε αυτή, την πάντα υπαρκτή πολιτική διάσταση στο ζήτημα των αποφάσεων που την αφορούν αλλά και την κοινωνική οπτική που θα έπρεπε να τις επηρεάζει, αυτό που έλειψε την δεκαετία από το 2015 μέχρι και σήμερα είναι η συνεννόηση σε μία κοινή γλώσσα που κατανοούν και οι δύο πλευρές. Της ΕΤΑΔ και του δήμου. Και η γλώσσα αυτή, πέραν των παραπάνω εννοιών, περιλαμβάνει και εργαλεία όπως πχ το «master plan» και οι «οικονομοτεχνικές μελέτες». Αμέσως όμως προκύπτουν επιπλέον παράγοντες προς εξέταση όπως: Ποιος θα πληρώσει γι’ αυτά, χωρίς να είναι βέβαια η αίσια κατάληξη των ενεργειών; Πόσο νόμιμο είναι να εγκριθούν δαπάνες για εκτάσεις που δεν ανήκουν -καθ’ οιονδήποτε τρόπο- στον δήμο; Ποιο το πολιτικό κόστος της παράταξης που ηγείται και θα αναλάβει αυτή την πρωτοβουλία κλπ

Πόσο πιο γρήγορη και εύκολη όμως θα ήταν μια συνεννόηση μεταξύ των δύο πλευρών εάν υπήρχαν πάνω στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης οι μελέτες που θα διαμόρφωναν ένα στρατηγικό μεσο-μακροπρόθεσμο σχέδιο εκμετάλλευσης της ακτής; Γιατί σήμερα να εξαντλούμαστε αποκλειστικά και μόνο στο ποιο θα είναι το μίσθωμά της; Και με ποια κριτήρια αυτό προτείνεται ή γίνεται αποδεκτό και είναι σίγουρο ότι θα μπορεί να καταβάλλεται;

Καταληκτικά και ορθολογικά εκφραζόμενοι, ο αιγιαλός και η παραλία της Καλαμίτσας ανήκε και ανήκει στους πολίτες που μπορούν να την χρησιμοποιούν ελεύθερα. Οι όποιες εγκαταστάσεις πάνω σε αυτή διατηρηθούν και όσες άλλες γίνουν, κοινωφελείς ή όχι, θα πρέπει να συμπεριληφθούν σε ένα ολιστικό και συγκεκριμένο σχέδιο αξιοποίησής τους, με στόχο τόσο την επίτευξη ενός κοινωνικά αλλά και οικονομικά θετικού αποτελέσματος, που όχι μόνο θα προσφέρει θέσεις εργασίας, αλλά θα συμβάλλει και στην περαιτέρω ανάπτυξη της περιοχής αλλά και του δήμου γενικά. Ίσως δε αυτή η προοπτική να δίνει και τις απαντήσεις στα ερωτήματα που προηγήθηκαν.

Το ίδιο ακριβώς «μοντέλο» προσέγγισης θα πρέπει φυσικά να ακολουθηθεί και για το σύνολο των άλλων κτιρίων ή/και εγκαταστάσεων που διεκδικεί ο δήμος. Οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια στα περιοριστικά πλαίσια ενός αποδεκτού ή όχι μισθώματος, χωρίς την επιβαλλόμενη ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων αλλά και ευκαιριών που παρουσιάζουν τα συγκεκριμένα ζητήματα, είναι κατά τη γνώμη μου καταδικασμένη να αποτύχει σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

 

Πηγές

https://www.kavalanews.gr/52147-akti-kalamitsa-otan-eot-egkainiaze-plaz-miso-aiona-prin.html

https://www.kavalapost.gr/apopseis/279725/12-erotiseis-kai-apantiseis-gia-tin-kalamitsa-apo-ton-kosti-simitsi/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B8%CE%B1%CF%8D%CE%BC%CE%B1

https://hppc.gr/